برنامه‌های شعاری وزارت نفت در خصوص سرمایه‌گذاری

یادداشتی در مورد این جفنگیات مدیر مسئول نشریه‌ی دانش نفت نوشته‌ بودم که از قضا در همان نشریه هم منتشر شد!! منتها سایت این نشریه زیاد فعال نیست و در ادامه بخوانید:

==============

در شماره‌ی اخیر نشریه‌ی وزین «دانش نفت» یادداشتی به قلم مدیرمسئول محترم با عنوان «در باب اظهارات جدید وزیر نفت؛ سرمایه‌گذاری در نفت و نویدهای جدید» منتشر شده است.

متاسفانه مدیرمسئول محترم در هنگام نوشتن یادداشت، مسیر نامشخصی را برای مطلب خود انتخاب کرده است. از یک طرف از ضرورت  سرمایه‌گذاری‌های کلات در بخش نفت کشور یاد کرده و از طرف دیگر موضوع مخازن مشترک با کشورهای همسایه را مطرح نموده و به صورت تلویحی از موفقیت‌های  کشورهای همجوار صحبت می‌کنند.

به عنوان کسی که سال‌هاست عملکرد وزارت نفت را زیر نظر گرفته و آمارهای رسمی و غیررسمی مربوطه را ثبت می‌کند، چاره‌ای ندارم جز این‌که مدیرمسئول محترم را در مظان اتهام «سفارشی‌نویسی» و یا حداقل «ساده‌انگاری» قرار دهم.

حال که چنین ادعایی مطرح شده، چه مستنداتی برای اثبات آن  وجود دارد؟

همان‌گونه که می‌دانیم، تامین مالی در بخش‌های مختلف صنعت نفت از چند جهت حائر اهمیت است:

اول از بابت حفظ و نگهداری توان تولید (با توجه به کاهش مستمر تولید حوزه‌ها)
دوم از بابت لزوم استمرار روند افزایش ظرفیت تولید
و سوم از بابت ضرورت توسعه‌ی عملیات و ظرفیت‌سازی در بخش‌های پایین‌دستی نفت.

نگارنده بر خلاف مدیرمسئول محترم، نگاه خوشبینانه‌ای به مقوله‌ی سرمایه‌گذاری در بخش نفت ندارم.

در ابتدا و از منظر واقعیت‌های فنی و اقتصادی کاملاً مبرهن است که کشورهایی نظیر ایران نبایستی برای سرمایه‌گذاری در امور نفتی خود، چشم به منابع داخلی خود داشته باشند. این کشورها اولویت تامین مالی در این بخش را به‌طور عمده در قالب منابع مالی خارجی (وبالطبع روش‌های مربوطه نظیر بای‌بک، فاینانس، مشارکت در تولید و …) در نظر می‌گیرند.

بدیهی است منابع مالی داخلی می بایستی صرف امور دیگری در بدنه‌ی اقتصاد کشور گردد (هرچند این منابع داخلی هم به نوعی از محل همان درآمدهای نفتی حاصل شده‌اند!)

به‌عبارت دیگر صرف‌نظر از مسائل عمومی و مبتلا به اقتصاد کشور، روش‌های تامین مالی خارجی به‌عنوان الگوی غالب جذب سرمایه در بخش نفت و گاز مطرح هستند.

نگاهی به کشورهای نفتی بیندازیم. این کشورها از آمارهای جذب سرمایه‌ی خارجی به‌عنوان یکی از موفقیت‌های خود یاد می‌کنند.

اگر سخنان وزیر محترم نفت را در خصوص روش‌های «داخلی» جذب سرمایه در بخش نفت ملاحظه کنیم، آن‌گاه …

می‌توان این گفته را به‌نوعی به‌مثابه‌ی عدم توفیق کشور در جذب سرمایه‌های خارجی تلقی نمود.

وزیر محترم اعلام کرده‌اند که کشور تا 5 سال آینده به مبلغ 300 میلیارد دلار سرمایه‌گذاری نیاز دارد که به‌طور متوسط معادل سالانه 60 میلیارد دلار است.

ایشان از‌ جمله سیاست‌های پیش‌بینی شده برای تامین مالی به موارد زیر اشاره کرده‌اند:

–    اعتبارات جاری و کوتاه‌مدت برخوردار از ضمانت‌های لازم
–    استفاده از صندوق‌های سرمایه‌گذاری
–    انتشار اوراق مشارکت
–    جذب منابع و سرمایه‌های خارجی ایرانیان خارج از کشور
–    ابزارهای پولی و مالی در راستای تامین مالی

اگر واقعاً چنین برنامه‌هایی در دستور کار باشد و صرف‌نظر از شعاری‌بودن یا نبودن این برنامه‌ها، متاسفانه باید اعتراف کرد که عملکرد وزارت نفت در جذب سرمایه از محل منابع «داخلی»، احتمالاً به همان سرنوشت منابع «خارجی» دچار خواهد شد.

نیازهای آتی سرمایه‌گذاری در صنعت نفت، چیزی نیست که با توصیه‌های اخلاقی قابل حصول باشد (همچنان‌که عملکرد این وزارتخانه در بخش منابع مالی خارجی به‌هیچ‌عنوان تکافوی نیازهای فعلی و آتی صنعت نفت را نکرده و نخواهد کرد)
در بخش منابع «داخلی» اخیراً با تصویب آیین‌نامه‌ی اجرایی بند 7 ماده‌واحده‌ی قانون بودجه‌ی 1388، مقرر است که ماهانه 3 درصد از درآمد نفت برای توسعه ی پارس جنوبی اختصاص یابد. بدین‌ترتیب برای تامین مالی طرح‌های استخراج و تولید نفت و گاز از این میدان، بتانک مرکزی موظف می‌شود که ماهانه معادل سه درصد ارزش نفت خام تولیدی را به صورت علی‌الحساب به حساب شرکت ملی نفت ایران نزد آن بانک واریز کند.

با اجرایی شدن این آیین‌نامه و با فرض این‌که سالانه یکصد میلیارد دلار ارزش نفت خام تولید شده‌ی کشور باشد، آن‌گاه سالانه فقط سه میلیارد دلار از این کمحل برای توسعه‌ی پارس جنوبی اختصاص خواهد یافت (تاکید می‌کنم که این رقم صرفاً جهت روشن‌شدن موضوع است و نه رقم واقعی فروش نفت)

در عین حال در اواسط بهمن ماه هم اعلام شد که وزارت نفت برای سال آینده برنامه‌ای برای انتشار 8 میلیارد یورو اوراق قرضه‌ی ارزی پیش‌‌بینی کرده است (5 میلیارد دلار برای شرکت ملی نفت و  یک میلیارد دلار برای هرکدام از شرکت‌های گاز و  پتوشیمی و پالایش و پخش)

نکته‌ی جالب این‌که دولت تضمین بازپرداخت این اوراق را برعهده‌ی شرکت‌های منتشرکننده‌ی آن گذاشته است.

خبر دیگری هم که حاکی از تدوین سه سناریو برای سرمایه‌گذاری در صنعت نفت هم بود، قابل توجه می‌نماید.

در این سناریوها به ترتیب 25 میلیارد؛ 19 میلیارد و بالاخره 12 میلیارد دلار سرمایه‌گذاری در بخش نفت جذب خواهد شد. عضو کنیسون انرژی که این خبر به نقا از او ذکر شده، توضیحی در مورد منبع این سرمایه‌ها (داخلی یا خارجی) نداده است. بحث در خصوص این سناریوها برای خود حکایت مفصلی دارد که از حوصله‌ی این مقال خارج است.

به هر روی آن‌چه می‌توان نتیجه گرفت این‌که دولت در امر سرمایه‌گذاری در صنعت نفت، ناموفق بوده و بعید است بتواند با حربه‌ی سرمایه‌های داخلی به جنگ چاه‌های نفت برود.